ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΟΛΑΚΗΣ: Έφυγε στα 77 του ο συγγραφέας της γραμματικής...

Άλλοτε από ταπεινοφροσύνη, άλλοτε από συνήθεια, η ρήση «ουδείς αναντικατάστατος» γίνεται ασμένως δεκτή. Όταν πρόκειται, μάλιστα, για απώλεια τελεσίδικη, η φράση τείνει να πάρει έως και παρηγορητική διάσταση.

Την Τρίτη, 31 Ιουλίου 2012, συναισθάνθηκα, ίσως για πρώτη φορά στη ζωή μου τόσο έντονα, ότι ναι, υπάρχουν αναντικατάστατοι.

Ο Χρίστος Τσολάκης ήταν στην τρίτη ηλικία, στα 77 του, όταν μας άφησε. Ηλικία που πολλοί, άλλοτε δραστήριοι και ικανοί άνθρωποι, εγκαταλείπονται σε μια πλαδαρή και πικρή προσμονή του τέλους.

Άλλοι, πάλι, κορυφαίοι στην ηλικία της λογικής, προσθέτοντας τους χειμώνες στην κυρτή τους ράχη, διολισθαίνουν από τη σοφία στην ανοησία, την έπαρση και την αμετροέπεια.

Ο Χρίστος Τσολάκης δεν μάζευε χειμώνες. Κάθε χρονιά ήταν γι’ αυτόν μια νέα άνοιξη. Αεικίνητος περιπατητής, κομψός και πάντα έτοιμος να ακούσει, να τρέξει εκεί που τον καλούσαν, να μεταδώσει αυτήν τη φλόγα που έκανε όλους όσοι είχαμε την τύχη να τον γνωρίσουμε να τον αποκαλούμε Δάσκαλο. Κι ας μην τον είχαμε ποτέ -οι πλείστοι- σε καμιά από τις τάξεις της σχολικής μας δοκιμασίας.

Θεωρώ φτηνό να παραθέσω προσωπικές εμπειρίες, εκτός από μία: έπειτα από μια σειρά σεμιναρίων για βελτίωση των δημοσιογράφων της Θεσσαλονίκης στην εκφορά και τη γραφή του λόγου (ήταν η πρώτη θαρρώ) τον ρώτησα ποιο ποσό θα έπρεπε να εγκρίνει ως αμοιβή το συμβούλιο της Ένωσης Συντακτών Μακεδονίας- Θράκης. Μου είπε:

“Εμένα με πληρώνει το ελληνικό κράτος” (ήταν ακόμη ενεργός καθηγητής τότε).

Αυτό, όταν άλλοι πανεπιστημιακοί ζητούν π.χ. 10.000 ευρώ για μια γνωμοδότηση, συνήθως copy paste και δηλώνουν κι αριστεροί (συστημικοί, εντάξει).

Η παρουσία του Τσολάκη στη μαχόμενη εκπαίδευση ήταν καταλυτική. Απ’ όπου κι αν πέρασε. Όμως η σφραγίδα έμεινε στο Πειραματικό της Θεσσαλονίκης όπου συμπλήρωσε αυτό που οραματίστηκε ο Κουντουράς και έχτισε ο Δελμούζος.

Ίσως, εκεί, κάτω από το Πειραματικό, στη γωνίτσα της συμβολής των οδών Αγίας Σοφίας και Δελμούζου να χωρέσει κι η δική του προτομή.

Η παρουσία του Τσολάκη στην επιτροπή που έφτιαξε ο Γεώργιος Ράλλης για την εισαγωγή της νεοελληνικής γλώσσας στην εκπαίδευση ήταν έως και καταλυτική, όπως μπορεί να βεβαιώσει ο αειθαλής Δάσκαλος Κριαράς.

Αρκετοί από τους πανεπιστημιακούς που συμμετείχαν στο τιτάνιο έργο της προσαρμογής της Γραμματικής της Νεοελληνικής Γλώσσας του Μανόλη Τριανταφυλλίδη σε χρηστικό εγχειρίδιο για τους μαθητές επιχειρούσαν (ίσως λόγω κακής προηγούμενης εμπειρίας) να συντηρήσουν στοιχεία της καθαρεύουσας στην επίσημη γλώσσα, για να λειάνουν ενδεχομένως τις αναμενόμενες αντιδράσεις από τους πάσης φύσεως σκοταδιστές. Απέτυχαν.

Η νέα γραμματική, ακολουθώντας την εξέλιξη της γλώσσας, της ρέουσας και συνεχώς ανανεούμενης, πήρε τον δρόμο της, καθιερώθηκε και ουδείς ισορροπημένος διανοείται να την αμφισβητήσει.

Στο στήσιμο της πανεπιστημιακής πλέον παιδαγωγικής εκπαίδευσης, των σχολών και σεμιναρίων επιμόρφωσης των ήδη διδασκόντων, ο Χρίστος Τσολάκης έδωσε τα μέγιστα. Αμφιβάλλω αν υπήρξε άλλος δάσκαλος, όχι μόνο στην Ελλάδα, με τόσους μαθητές όλων των βαθμίδων.

Ήταν κι αυτοί που με πλήρη οδύνη τον αποχαιρέτησαν το μεσημέρι της Τρίτης στην Αγιά Σοφιά, τον ναό της γειτονιάς του.

Η πολιτεία υποεκπροσωπήθηκε. Ειδικά το υπουργείο Παιδείας με τις διάφορες πρόσφατες ηγεσίες του. Αλλά καλύτερα ίσως. Θα ήταν άκρως οδυνηρό να παραστούν άτομα όπως κάποια κυρία που ανακάλυψε την ύβρι τώρα, όταν δικό της εργαλείο ήταν στην υπουργική διαδρομή της απέναντι στους κορυφαίους δασκάλους μας.

Ο Χρίστος Τσολάκης δεν ανήκε σε κόμμα. Απόλυτα προοδευτικός, απέφυγε την ένταξη για να μπορεί να είναι ο δάσκαλος όλων. Το κέρδισε.

Μόνο που θα μπορούσε να δώσει κι άλλα. Αυτό δεν ιεραρχείται δυστυχώς.


___________________________

Απόσπασμα συνέντευξης του Χρίστου Τσολάκη:

Χρίστος Τσολάκης.

Πως πρέπει να είναι ο δάσκαλος.

Εκπομπή Βίκυ Φλέσσα 'Στα Ακρα' Παρασκευή 10/06/2011 Καλεσμένος ο Xρίστος Τσολάκης Ομότιμος καθηγητής Νεοελληνικής Γλώσσας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ.

Σχολιάζει από το Α έως το Ω για την παιδεία και την εκπαίδευση.

'Περί μεταφράσεως των ιερών κειμένων'

Mου προτάθηκε να λάβω μέρος σε μια επιτροπή η οποία να μελετήσει το θέμα αυτό και να συναγάγει τα πορίσματα της, τα οποία θα εισηγηθεί εν συνεχεία στους αρμοδίους. Εγώ είπα ότι δεν μπορώ να συμμετάσχω σε μια τέτοια επιτροπή γιατί πιστεύω ότι αυτά τα πράγματα δεν μεταφράζονται (...)

Η ποίηση δεν μεταφράζεται και μάλιστα όταν είναι συγκινησιακή. Ο Ελύτης δεν μεταφράζεται. Ο Καβάφης μεταφράζεται και μεταφράστηκε σ' όλες τις γλώσσες του κόσμου γιατί είναι εγκεφαλικός κι εκείνη η ποίηση μεταφράζεται. Αλλά η ποίηση του Ελύτη που είναι συναισθηματική ποίηση, είναι συγκίνηση, οι λέξεις οι ίδιες είναι τραγούδι.. πως θα μεταφερθεί το τραγούδι αυτό; Με ποιους ήχους στις άλλες γλώσσες; Ήμουνα τότε στη Σουηδία που ένας Σουηδός κι ένας Έλληνας πάσχιζαν να μεταφράσουν Ελύτη... και δεν μεταφραζόταν. Και δεν μετέφρασαν βέβαια...

Πείτε μου πως θα μεταφραστεί το "Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός";

Αν θέλουμε να βοηθήσουμε να ανεβάσουμε το επίπεδο του λαού. Άλλωστε εγώ πιστεύω ότι και οι γιαγιούλες στα χωριά και οι άνθρωποι που έχουν πίστη και έχουν καλές σχέσεις με την Εκκλησία όταν πάνε εκεί τα αισθάνονται με τον τρόπο τους...

Ο δάσκαλος Χρίστος Τσολάκης - ομότιμος καθηγητής στο Παιδαγωγικό τμήμα Δημοτικής εκπαίδευσης του ΑΠΘ ήταν καλεσμένος στην εκπομπή "Στα Άκρα" την Παρασκευή 10 Ιουνίου του 2011 και μίλησε για παιδεία, μόρφωση, καλλιέργεια, και για το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Αναφέρθηκε στους δασκάλους του, τους γονείς του, τους εκπαιδευτικούς μας και το σχολειό. Τόνισε πρωτίστως την αγάπη για τα παιδιά και παράλληλα για το γνωστικό αντικείμενο.

Εκπληκτική η αναφορά του Χρίστου Τσολάκη στο βίντεο στον Καπετάνιο του Μυριβήλη. Άκουσέ τον, δάσκαλε!

Και κλωνοποίησε, όπως λέει και η παρουσιάστρια της εκπομπής, το μήνυμα του Χρίστου Τσολάκη. Για το πώς πρέπει να είναι ο δάσκαλος. Και ποια η σχέση με το μαθητή σε κάθε διδασκαλία...

Αιωνία του η μνήμη του μεγάλου Δασκάλου, Χρίστου Τσολάκη!

Έφυγε από τη ζωή ο Χρίστος Τσολάκης.

Καλό ταξίδι Δάσκαλε!

«Οι γλώσσες ακολουθούν τις κοινωνίες. Όταν χειροτερεύουν οι κοινωνίες, χειροτερεύουν οι έννοιες που διέπουν τη ζωή, χειροτερεύει και η γλώσσα που τις εκφράζει. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν πλουτίζει. Προστίθενται νέες έννοιες που εκφράζουν την ευτέλεια που μας διέπει....» έλεγε ο Δάσκαλος, Χρίστος Τσολάκης - ο ομότιμος καθηγητής νεοελληνικής γλώσσας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που πέθανε το πρωί της Δευτέρας, σε ηλικία 77 ετών .

Η κηδεία του θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 1/8/2012 στις 12,00 στον ιερό ναό της Αγίας Σοφίας, στη Θεσσαλονίκη.

Ο Χρήστος Τσολάκης γεννήθηκε το 1935 στη Μόρνα (Σκοτεινά) της Πιερίας. Μαθήτευσε στο Γυμνάσιο Κατερίνης και αποφοίτησε ως αριστούχος από τη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ. Είχε δασκάλους, μεταξύ άλλων, τους Εμμανουήλ Κριαρά, Απόστολο Βακαλόπουλο, Νικόλαο Ανδριώτη, Ιωάννη Κακριδή και Λίνο Πολίτη. Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του στα Νέα Εκπαιδευτήρια της Βέροιας και στη συνέχεια διορίστηκε στο Γυμνάσιο Θηλέων της Βέροιας. Το 1963 μετατέθηκε στο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου παρέμεινε για 20 χρόνια.

Το 1976 συμπεριελήφθη από το υπουργείο Παιδείας στις επιτροπές που σχεδίασαν και πραγμάτωσαν τη γλωσσική μεταρρύθμιση. Έτσι, συμμετέσχε ενεργά στην εφαρμογή των νέων μέτρων για τη μέση εκπαίδευση κατά την καθοριστική περίοδο της μεταρρύθμισης 1976-1978. Τα μέτρα αφορούσαν στη διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας και στη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας από μετάφραση.

Το 1977 μετέβη στη Στοκχόλμη μετά από πρόσκληση του σουηδικού υπουργείου Παιδείας, προκειμένου να παραδώσει μαθήματα σε ξένους εκπαιδευτικούς πάνω στη διδασκαλία της μητρικής γλώσσας. Για τα επόμενα δύο χρόνια δίδαξε «Θεωρία της γλώσσας» και «Μεθοδική» στις Παιδαγωγικές Σχολές του Μάλμε και της Στοκχόλμης. Με τις επισκέψεις του στα τοπικά σχολεία, ο Χρήστος Τσολάκης γνώρισε το σουηδικό εκπαιδευτικό σύστημα και τις ιδιαιτερότητές του. Τις γνώσεις αυτές αξιοποίησε οργανώνοντας τη συγγραφή βιβλίων για Έλληνες δασκάλους και μαθητές, με ενίσχυση της Lararhogskolan του Μάλμε και του Πανεπιστημίου Λουντ.

Παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Κλασικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου Λουντ με τον καθηγητή της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας Στιγκ Υ. Ρούντμπεργκ. Στη διάρκεια των μεταπτυχιακών του σπουδών ασχολήθηκε με επικούς και λυρικούς ποιητές και με κείμενα της Αττικής περιόδου και της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, διορίστηκε από το υπουργείο Παιδείας ως μέλος της επιτροπής που ρύθμισε το ζήτημα του μονοτονικού συστήματος της νεοελληνικής γλώσσας («Επιτροπή Κριαρά», 1982).

Τον Ιούνιο του 1982 αναγορεύθηκε διδάκτωρ της φιλοσοφίας στο ΑΠΘ με «Άριστα». Το θέμα της διδακτορικής διατριβής του ήταν «Η πολυτυπία στο ρήμα της Κοινής Νεοελληνικής Γλώσσας».

Το 1982 κατέστη από το υπουργείο Παιδείας μέλος της επιτροπής συγγραφής διδακτικών βιβλίων για τη γλωσσική διδασκαλία στο Γυμνάσιο. Ολοκλήρωσε τη σειρά «Έκθεση - Έκφραση» για τον Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων - συγγράμματα που άνοιξαν το δρόμο για την εφαρμογή της επικοινωνιακής διδασκαλίας της γλώσσας στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και που αποτέλεσαν τα πρώτα εγχειρίδια στην ελληνική παιδεία για τη διδασκαλία της γραπτής έκφρασης με οργανωμένες διδακτικές ενότητες σε κάθε ποικιλία γραφής.

Ο Χρήστος Τσολάκης δίδαξε «Νεοελληνική γλώσσα και λογοτεχνία» στη Σχολή Επιμόρφωσης Λειτουργών Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΣΕΛΔΕ) από το 1982 μέχρι το 1989 και χρημάτισε διευθυντής σπουδών στην ίδια σχολή (1983-1987). Από το 1987 μέχρι το 1989 δίδαξε και στη Σχολή Επιμόρφωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΣΕΛΜΕ).

Τον Ιούνιο του 1986 ο Χρήστος Τσολάκης εξελέγη ομόφωνα επίκουρος καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Α.Π.Θ. Στη συνέχεια εξελέγη αναπληρωτής καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών και καθηγητής στο τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, όπου υπηρέτησε και ως πρόεδρος. Το 1993 διετέλεσε διευθυντής του Περιφερειακού Επιμορφωτικού Κέντρου (ΠΕΚ) Θεσσαλονίκης και το 1996 αντιπρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και πρόεδρος του Τμήματος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Από το 2002 ήταν ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ.

Καλό ταξίδι Δάσκαλε!

Από τη Δ.Ο.Ε.

http://www.doe.gr/index.php?categoryid=17&p2_articleid=9118