Πανελλήνιος μαθητικός διαγωνισμός λογοτεχνίας: Σοφία Φίλντιση - Το δέντρο της Σοφίας

Προλογικό σημείωμα στην "Ελένη"

Η Σοφία Φίλντιση διακονεί αξιοζήλευτα όλα τα είδη του ελληνικού λόγου. Από την ευαισθησία των παιδικών της βιβλίων και των διηγημάτων φθάνει αβίαστα και ολοκληρωμένα σε συλλήψεις πλατύτερες, όπου αναδεικνύονται με μια νέα ενέργεια σύμβολα ξαναβαφτισμένα στον ζάπλουτο ψυχισμό της.

Το ίδιο συμβαίνει και με αυτό το ποίημά της. Η αιώνια Ελένη, του έρωτα, της καταστροφής, της έμπνευσης, της νοσταλγίας, του άπειρου χρόνου, μπορεί να κατοικεί παντού: στην Σπάρτη, στην Τροία, στην Κύπρο, στο Ιόνιο και προ παντός στην καρδιά του ανθρώπου.

Λίγες φορές "ένα πουκάμισο αδειανό", για να θυμηθούμε τον Σεφέρη, είχε τόση πληρότητα, συνδυασμένη με μια αδυσώπητη έλλειψη: διαρκώς παρούσα, διαρκώς ξεφεύγει. Κατακτημένη και ακατάκτητη την κάθε στιγμή, "οικοδέσποινα των μαΐστρων" και των ψυχών, μας εξαντλεί και μας γεμίζει ταυτόχρονα. Έτσι την βλέπει, πάντοτε όμως, ξαναγεννημένη, και η ματιά της ποιήτριας.

"Ανοχύρωτες πόλεις με στέγες και μπαλκόνια από θάλασσα" μοιάζει πολλές φορές το εσωτερικό του ανθρώπου. Ποιος θα τους δώσει να καταλάβουν ότι η άρνηση της περιχαράκωσης και της απομόνωσης είναι η μεγάλη δύναμη του ανθρώπου, είναι το διάπλατο παράθυρο που κοιτάζει τον κόσμο; Ποιος θα τους δώσει να καταλάβουν ότι αυτό ακριβώς είναι η ποίηση; Η Σοφία Φίλντιση πάντως με όλο της το έργο αυτόν το σκοπό υπηρετεί.

Παναγιώτης Φωτέας

29/7/11

Σοφία Φίλντιση: ασκήσεις ύφους και γραφής

Το συγγραφικό έργο της Σοφίας Φίλντιση είναι εκτενές (περίπου 30 έργα συνολικά) και απλώνεται σε όλα τα είδη της παιδικής λογοτεχνίας (μυθιστόρημα, νουβέλα, αφηγήσεις βραχείας φόρμας, ποιήματα)· από την άλλη, το έργο της που απευθύνεται αποκλειστικά σε ενηλίκους ανήκει, κατά κύριο λόγο, στην ποίηση.

Το χαρακτηριστικότερο, πάντως, μέρος τού συγγραφικού της έργου, γενικά, αποτελούν οι παιδικές αφηγήσεις βραχείας φόρμας, του λαϊκότροπου (παραμυθητικού) τύπου και, κυρίως, του αυτοβιογραφικού. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι Συλλογές Το τραγούδι του πατέρα μου (Σύγχρονη Εποχή, 1986), Τα ασήμαντα (Πατάκης, 1998), H Καρδούλα (Πατάκης, 1996) και Το Ρηνάκι και άλλα διηγήματα (Καστανιώτης, 1987), ενώ θα έπρεπε εδώ να συμπεριλάβουμε, ως ξεχωριστά, και τα μυθιστορήματα Τα παιδιά της γης (Πατάκης, 2000) και Τα σημαντικά (Πατάκης, 1998).

Στην ουσία, η Σοφία Φίλντιση είναι μία κατ’ εξοχήν πεζογράφος της μικρής αφηγηματικής φόρμας και μια ξεχωριστή και εξαιρετική περίπτωση συγγραφέα στο πολύ θολό και ρευστό τοπίο της παιδικής πεζογραφίας. Η ιδιαιτερότητά της συνδέεται κατά βάση με τα χαρακτηριστικά των αφηγηματικών επιλογών και ειδικών λειτουργιών (Φαντασία, Μνήμη) στην υφή, δομή και σύνθεση της γραφής της, σε σημείο που τα αυτοτελή κείμενα των παραπάνω Συλλογών της να λειτουργούν σήμερα ως μήτρα και μοντέλο γραφής στον ευρύ χώρο της παιδικής μικροαφήγησης.

Κατ’ αρχήν, η Σοφία Φίλντιση επιχειρεί και καταφέρνει το πλέον δύσκολο, που ελάχιστοι το επιχειρούν και λιγότεροι το καταφέρνουν. Απευθύνεται στα κείμενά της ταυτόχρονα και σε μικρούς και σε μεγάλους. Το καταφέρνει χρησιμοποιώντας τελειοποιημένη την κλασική τεχνική τής διπλής προοπτικής, παιδική και ενήλικη. Δηλαδή, στα γραπτά της η αναπαριστώμενη (αφηγημένη) πραγματικότητα εγγράφεται από δύο οπτικές γωνίες (ενήλικη και παιδική), ενώ, παράλληλα, εξελίσσονται σε αυτά συνεχείς χωροχρονικές εναλλαγές ανάμεσα στο τότε και στο τώρα, στο εκεί και στο εδώ.

Τα ακόλουθα στοιχεία είναι σημαντικά: Πρώτον, εγγράφεται εδώ μια ειδική (παιδική) προσέγγιση των αναπαριστώμενων γεγονότων και πράξεων, εφόσον η παιδική ματιά αθωώνει και αποενοχοποιεί το παρελθόν.

Δεύτερον, διαμορφώνεται εμμέσως μια αντίθεση, που καθορίζεται από τις δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες (ενήλικη/παιδική), ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, ανάμεσα στην καθαρότητα της παιδικής ψυχής και στην περιπλοκότητα του ώριμου νου, ανάμεσα στην ανεμελιά των παιδικών χρόνων και στη βαναυσότητα του σήμερα.

Τρίτον, η αντίθεση εξακοντίζεται ανάμεσα σε ένα τοπίο αλλοτινό (αγροτικό, επαρχιακό) και σε ένα σύγχρονο αρνητικό τοπίο (αστικό) αλλά και ανάμεσα στο βαρύ ιδεολογικό κλίμα τής μεταπολεμικής, εμφυλιακής περιόδου και στη δημοκρατική ισορροπία και ελευθερία του σήμερα.

Τέταρτον, προσδίδεται στο κείμενο ένας εξαιρετικός ρυθμός στη ροή τής αφήγησης, που δεν είναι μόνον αποτέλεσμα εναλλαγών οπτικής γωνίας, επιβράδυνσης και επιτάχυνσης. Είναι και αποτέλεσμα εναλλαγών διαφόρων τρόπων αφήγησης, δηλαδή, μίμησης και διήγησης.

Στο σημείο αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι η αφήγηση εμπλουτίζεται πολύ συχνά με τη συνεχή χρήση του ελεύθερου πλαγίου λόγου, πράγμα που επιτρέπει στην συγγραφέα (αφηγήτρια), άλλοτε παιδί, άλλοτε ενήλικη, να βυθίζεται στο παρελθόν και να μην ξεχωρίζει τον εαυτό της από τα υπόλοιπα τρία αδέρφια της. Μετατρέπει σεμνά το «εγώ» σε «εμείς», το ατομικό υποκείμενο στο συλλογικό, το ειδικό στο γενικό, καθώς η μνήμη ξεθωριάζει και τα άτομα χάνονται. Η συγγραφέας/ αφηγήτρια γίνεται ένα με τα αδέρφια της, όπως γίνεται ένα με τα παιδιά της γειτονιάς της. Έχει κανείς την εντύπωση ότι η αφηγήτρια αρχίζει και μιλάει ως συλλογικό οικογενειακό φερέφωνο.

Τα αφηγηματικά κείμενα της Σοφίας Φίλντιση εγγράφουν μία σειρά από επεισόδια που συνέβησαν στο παρελθόν και η αφήγηση αναλαμβάνει μετά από καιρό να τα διαλευκάνει από την οπτική γωνία της αφηγήτριας – ηρωίδας, διατηρώντας σε εγρήγορση και χρήση τη λειτουργία τής προσωπικής της μνήμης. Η εμφάνιση, δε, σε όλες τις μεμονωμένες ιστορίες, αλλά και στα προαναφερθέντα μυθιστορήματα, των ίδιων προσώπων, που είναι κατά βάση τα μέλη της οικογένειάς της – όπως και η αφηγήτρια – δημιουργεί στον αναγνώστη την αίσθηση ενός συνόλου. Το σύνολο αυτό είναι η ίδια η ζωή της, της οικογένειάς της και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου στη μεταπολεμική δεκαετία, τόσο ρευστή και ταραγμένη όσο και η προσωπική της βιογραφία.

Στην ιδιότυπη αυτή αναπαράσταση της προσωπικής βιογραφίας η συγγραφέας εκμεταλλεύεται τις συμβάσεις της αφηγηματικής συντομίας. Δεν την ενδιαφέρει τόσο η πυκνότητα ούτε η πλήρης διαγραφή των χαρακτήρων και των επεισοδίων. Αφήνει επίτηδες ρωγμές για να μπορεί ο μικρός και ο μεγάλος αναγνώστης να συμπληρώνει τα κενά με τις δικές του υπερβάσεις, με τους δικούς του φόβους και τις υποκειμενικές αναγνωστικές του υποθέσεις. Επιλέγει τι να πει, τι να παραλείψει και σε τι να επιμείνει.

Τα κείμενα των Συλλογών της έχουν συνήθως μικρό μέγεθος, με μια ασήμαντη υπόθεση που εκκινεί από ένα απλό επεισόδιο. Το κρίσιμο στοιχείο, όμως, είναι ότι αυτό το επεισόδιο, είτε άμεσα είτε με υπαινιγμούς, γίνεται η αφορμή να ανακαλύψουμε μια ουσιαστική πτυχή της πραγματικότητας που συνδέεται με τον προσωπικό μας ψυχικό κόσμο και με τα συναισθήματά μας.

Βέβαια, θα ήταν μεγάλη παράλειψη εδώ, εάν δεν υπήρχε μία, μικρή έστω, σημείωση και για την ποιητικότητα της γλώσσας. Η γλώσσα της Σοφίας Φίλντιση εμφανίζεται σε πλήρη εξέλιξη και σε φροντισμένη μορφή. Διαβάζοντας έχει κανείς την αίσθηση ότι ακούει έμμετρο αφηγηματικό λόγο. Είναι γεμάτη από υπέροχες παρηχήσεις και συνηχήσεις.

Συνολικά στα έργα αυτά της συγγραφέως τα κείμενα συνιστούν ένα μοντέλο γραφής με εξαιρετικά ευανάγνωστα χαρακτηριστικά, όπως: αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο με εσωκειμενικό αφηγητή – ήρωα που συμπρωταγωνιστεί, εσωτερική οπτική γωνία, διπλή προοπτική και εμφανή λειτουργία τής Μνήμης. Φαίνεται ότι από την άποψη της τεχνικής το έργο της Σοφίας Φίλντιση ακουμπάει σταθερά στους δρόμους και στα μονοπάτια των κλασικών διηγηματογράφων και ιδιαίτερα του Γεωργίου Βιζυηνού, με τον οποίο και η βιογραφία της έχει εκπληκτικές ομοιότητες και αναλογίες.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΑΚΙΤΣΙΟΣ

Καθηγητής Τ.Ε.Π.Α.Ε., Α.Π.Θ.

ΠΩΣ ΠΕΘΑΝ΄ ΕΝΑ ΓΕΡΑΝΙ

Οι γιορτάδες στον πόλεμο, είτανε μέρες πιο πικρές κι από τις καθημερνές. Καμιά τους δεν έμοιαζε με σχόλη. Τι τα θέλεις... Άμα η καρδιά είναι πικρή τα χνώτα βρώμικα και βαριά από τη νηστικωμάρα... Με το θάνατο να πλανιέται απάνου στα κεραμίδια και μέσα στα σοκάκια... Πώς να φανεί γιορτή... Οι γιορτάδες δεν εγινήκαν΄ από μοναχές τους. Απ΄ ανθρώπους φτιαχτήκανε, για να ξεδίνει ο νους, και να ξαποσταίνει η καρδιά από τα ίδια και τα καθημερινά.

Μα άμα είναι πόλεμος, μητ΄ ο νους ξεδίνει, μήτε και που ξαποσταίνει η καρδιά.

Η πρωτοχρονιά που ζύγωνε ήτανε για το σπιτικό του Δήμουλα, παραπάνου κι από σχόλη. Μη βάλει ο νους σου καλούδια και γλυκά και καινούργια παπούτσια... Τίποτα... Ετούτα είτανε λησμονημένα από καιρό. Μοναχά ένα “τακ” “τακ” σιγανό στην πόρτα, έτσι όπως χτυπάει η καρδιά παιδιού... Κι ύστερα αγκαλιάσματα και φιλιά και δάκρυα για τον πατέρα που ΄λειπε καιρό από το σπιτικό του... Από τότες που μπήκανε οι Γερμανοί στην Αθήνα.

Κι όλα τούτα, τ΄ αγκαλιάσματα, τα φιλιά, τα δάκρυα, θα βαστάγανε όσο κρατάει εν΄ άνθος γιασεμιού όξω από το νερό.

Γιατί ο πόλεμος γυρεύει τους ανθρώπους μακριά, και τα σπιτικά αδειανά... και φτωχά, χωρίς καλούδια και καινούργια παπούτσια.

Ακόμα κι άμα ζυγώνει η πρωτοχρονιά...

Είχε κανονιστεί από πολλές μέρες ο πηγαιμός του Δήμουλα στο σπίτι του.. Μια τέτοια μέρα, θα ΄τανε χαρά για τη φαμίλια του και για τον ίδιονε. Και θα παίρνανε και όλοι τους κουράγιο. Τους είτανε χρειαζούμενο. Γιατί όσο κι αν έχεις από γεννησιμιού σου, το ξοδεύεις στον πόλεμο... Και σου πρέπει κι άλλο. Κι η αλήθεια ήτανε, πως έν΄ αγκάλιασμα κείνα τα χρόνια τα φρικτά, και δθο φιλιά, κι ένα δάκρυ, που δεν εξεχώριζες αν έτρεχε από χαρά ή πόνο, δίνανε κουράγιο και δυναμώνανε την ελπίδα...

Όσο καλά κι αν είχε κανονιστεί κείνο τ΄ αντάμωμα, ο κίντυνος δεν έλειπε. Οι Γερμανοί κάθε τρεις και δύο μπαίνανε στα σπίτια κείνων που ΄χανε μπει στον αγώνα... Και ψάχνανε, κι ανακρίνανε και φοβερίζανε...

Και τούτο γινότανε συχνά και ξαφνικά, κι ουρά προχωρημένη. Κι αλλοίμονο στα παιδιά που τα ΄χε παρμένα ο ύπνος... Λαχταράγανε από τα τραχιά τους βήματα κια από το χτύπο στην πόρτα τα κακόμοιρα... Και πεταγόντουσαν τρομαγμένα σαν και το κοπάδι των πουλιών π΄ ακούνε σμπάρο να πέφτει.

Από τούτο το φόβο, παίρνανε οι ανθρώποι τις προφυλάξεις τους. Αλλά μπορεί να ΄ταναι η ώρα πιο κακιά κι από τους Γερμανούς... Και τότες...

Ορμηνέψανε λοιπόν τη Στυλιανή -ήτανε το πιο μικρό από τα παιδιά του Δήμουλα- να βγει στο χαγιάτι, και να καμώνεται πως συγυράει το γεράνι. Από καρσί, ο πατέρας της θα ΄βλεπε, και θα καταλάβαινε πως δεν είτανε κείνη την ώρα πηγαιμένοι Γερμανοί στο σπίτι.

Τι όμορφη που ΄τανε κείνο το μεσημέρι του Γεναριού η Στυλιανούλα. Μια σταλίτσα είτανε, μικροκαμωμένη, για τούτο και τηνε λέγανε “σουσαμάκι”. Τόσο μικρούλα είτανε. Βγήκε στο χαγιάτι, με τα κατάξανθα μαλλάκια της μισά από δω, μισά από κει δεμένα με φιόγκους. Μ΄ ένα πανωφόρι π΄ έφτανε ίσαμε τις γυμνές άκριες των ποδιών της... Και με τα γαλάζια της ματάκια να ψάχνουνε τον αέρα, τις γωνιές του δρόμου, τις σκεπές των αντικρινών και πλαγινών σπιτιών.

Κάτου από το μεγάλο πέτο τ’ αταίριαστου πανωφοριού της, η μικρή της καρδούλα... Πιο μικρούλα κι από σουσαμάκι είτανε, μα πηγαινορχότανε ασταμάτητα πέρα-δώθε... πάνου-κάτου...

Πήρε το κορίτσι το μεγάλο τενεκέ που, μέσα του το γεράνι, αψηφώντας το τσουχτερό κρύο του Γεναριού, είχε πετάξει καινούργια φύλλα. Κι εκεί, όπου ο βοριάς δεν έβρισκε τις χοντρές του τις διχάλες, είχε κάμει και μπουμπούκια... Που καρτεράγανε την άνοιξη ν΄ ανοίξουνε, κι από τον ήλιο της να βαφτούνε κόκκινα.

Η Στυλιανούλα με το στανιό έσουρνε τάχα τον τενεκέ πέρα-δώθε, κι εκείνος έτριζε, και το κορίτσι ανατρίχιαζε σύγκορμο. Ύστερα, άρχισε να κόβει τα ξερά φύλλα από το γεράνι, και να τα πετάει κάτου από το χαγιάτι.

-Όπου να ΄ναι, θα φανεί ο πατέρας, συλλογίστηκε, κι η καρδούλα της πήρε να κάνει σαν τρελλή...

Πόσο τον είχε πεθυμήσει!...

Μα εκεί που πέταε και το στερνό άνυδρο φύλλο, τα ματάκια της γιομίσανε τρόμο. Ποτές δεν είχε τρομάξει τόσο. Μήτε κι όταν παραπάτησε και κρεμάστηκε στο βαθύ πηγάδι της αυλής τους. Με τα χέρια γαντζωμενα από τα χείλια του... Μήτε και τότες. Γιατί να φοβότανε;

Ο πατέρας με μια δρασκελιά του μοναχά στάθηκε πάνου στο πηγάδι και με τα γερά του χέρια της τράβηξε απάνου. Κι ύστερα τηνε φίλησε πολλές φορές.

Τώρα, φοβήθηκε. Στην αντικρινή στέγη, κει που η βουκαμβίλλια είχε αμολήσει τα καινούργια της βλαστάρια ένα γύρω στην καμινάδα... Εκεί, ο θάνατος είχε προβάλει μέσα από την κάννη ενού ντουφεκιού που σημάδευε το χαγιατί τους, ανήμερα πρωτοχρονιάς του 1943.

Σάστισε το σουσαμάκι. Κι άμα πια τα ματάκια του πέσανε στη γωνιά του σοκακιού π΄ ο πατέρας του ερχότανε σκυφτά... Τότες πάγωσε. Δεν έφτανε το μακρύ αταίριαστο πανωφόρι να διώξει την τρεμούλα της καρδιάς του.

Κι ύστερα... όχι ύστερα. Την ίδια στιγμή, η Στυλιανούλα έσκυψε, έβαλε τα χεράκια της ένα γύρω στο στόμα να δυναμώσει τη φωνή της... Και φώναξε... όχι, δε φώναξε. Έσκουξε...

-Όχι πατερούλη, μη!... Κι έκαμε στην άκρη κατάχλωμη.

Ακούστηκε μια ντουφεκιά, και λαχτάρησε η γειτονιά ολάκερη, και πετάχτηκε όξω η κυρά-Χαρούλα η μάνα της.

Και το γεράνι πλήρωσε τη λαχτάρα για τον ερχομό του Δήμουλα στο σπιτικό του, ανήμερα πρωτοχρονιά του 1943. Οι χοντρές διχάλες του γείρανε. Γιατί το βόλι είχε βρει τις ρίζες του. Τα μπουμπούκια τρομάξανε κι ανοίξανε πρόωρα... Και τα βρήκε ο βοριάς και τα ΄καψε. Και δεν επρόκαμε η άνοιξη να τα βάψει με τον ήλιο της κόκκινα.

Σαν, ύστερ΄ από χρόνο κι ακόμα, γίνηκε ειρήνη, και στάθηκε τυχερός ο πατέρας της Στυλιανούλας κι έζησε... Κάθε πρωτοχρονιά, ξέρεις τι γινότανε στο σπιτικό τους...;

Τα γλυκά και τα παπούτσια και τα καλούδια και τα δώρα τα βάνανε μέσα στον μεγάλον τενεκέ, που τον είχανε στην πρώτη θέση μέσα στη σάλα... Λαβωμένον από το βόλι, π΄ ο πόλεμος το ΄χε κανονίσει για τον πατέρα της Στυλιανούλας.

Κάθε πρωτοχρονιά θυμόντουσαν το γεράνι π΄ απόμεινε χωρίς άνθια και ρίζες, και που πέθανε, για να μην απομείνει η Στυλιανούλα χωρίς τον πατέρα της...

Κείνα τα πικρά χρόνια της σκλαβιάς, τα πιο μικρά, τα πιο φτηνά κι ασήμαντα, γινόντουσαν μεγάλα κι ακριβά... Παίρνανε μέρος στη λαχτάρα των ανθρώπων για ζωή, για λευτεριά για ειρήνη.

Κι από τότες κι ύστερα, το χαγιάτι στο σπίτι του Δήμουλα δεν είχε άλλα λουλούδια. Εξόν από γεράνια... πολλά γεράνια. Που το σουσαμάκι τα πότιζε, τα συγύραε για να τα βρει η άνοιξη και να τα βάψει με τον ήλιο της κόκκινα. Κι ο τενεκές;

Πάντα γιομάτος κάθε πρωτοχρονιά με καλούδια και γλυκά και δώρα... Και τις καθημερινές, με τα κουβάρια και τις βελόνες της γιαγιάς. Της γιαγιάς της Στυλιανής που στάθηκε και κείνη τυχερή κι έζησε πολύν καιρό με ειρήνη...

(Διήγημα της Σοφίας Φίλντιση από τη Συλλογή Ψυχούδια)

http://www.sarantakos.com/kibwtos/mazi/filntisi_gerani.htm

11-07-2011

H συγγραφέας Σοφία Φίλντιση

ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΑΡΓΥΡΙΔΗ

Ο κόσμος του λογοτεχνικού βιβλίου για παιδιά έχασε μια εξέχουσα πνευματική προσωπικότητα κι ένα σπάνιο άνθρωπο που ακούραστα και αθόρυβα μόχθησε για την προκοπή της λογοτεχνίας για παιδιά στην Ελλάδα. Η σπουδαία συγγραφέας Σοφία Φίλντιση «έφυγε» για πάντα από κοντά μας, σε ηλικία 74 ετών. Έτσι, η Ελλάδα έχασε μια από τις εκλεκτότερες και πολυγραφότατες συγγραφείς της, η οποία άφησε πίσω της πλούσιο έργο που έχει σφραγίσει ουσιαστικά την πορεία του σύγχρονου ελληνικού λογοτεχνικού βιβλίου για παιδιά. Ένα έργο επιβλητικό σε ποιότητα και ποσότητα. Έχει υπηρετήσει όλα τα είδη της ελληνική πεζογραφίας έχοντας στο ενεργητικό της πάνω από σαράντα τίτλους βιβλίων(μυθιστορήματα, διηγήματα, νουβέλα, θεατρικά, ποιητικές συλλογές, παραμύθια). Κείμενα της ανθολογήθηκαν στα σχολικά βιβλία, ενώ έχουν μελοποιηθεί αρκετά ποιήματά της. Δύο ταινίες μικρού μήκους βασίστηκαν σε αντίστοιχα διηγήματα της και σκηνοθετήθηκαν από τον γνωστό σκηνοθέτη Βασίλη Ντούρο(η μια ταινία βραβεύτηκε στο φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους στην Δράμα με το ειδικό βραβείο Σταύρου Τορνέ). Το βιβλίο της ‘Ασήμαντα» μεταφέρθηκε στην ΕΤ1 από την γνωστή σκηνοθέτιδα Κλεόνη Φλέσσα.

Απέσπασε πλήθος διακρίσεων στην Ελλάδα(9 πρώτα λογοτεχνικά βραβεία, 2 κρατικά βραβεία παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου) και διεθνώς (το πρώτο βραβείο Ιπεκτσί για την Ελληνο-τουρκική φιλία), κατακτώντας τις περισσότερες από τις βραβεύσεις που μπορούν να αποδοθούν σε συγγραφέα. Έγραψε και στίχους που μελοποίησαν γνωστοί Έλληνες συνθέτες (Αντώνης Πλέσσας και Μίμης Πλέσσας. Μάλιστα το τραγούδι «Η Πρώτη του Μάη», σε μουσική Αντώνη Πλέσσα, απέσπασε στο Τόκιο της Ιαπωνίας Ά παγκόσμιο Βραβείο στίχου, ενώ το τραγούδι «Μου λες», σε μουσική Μίμη Πλέσσα, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Γιουροβίζιον (για τους στίχους της Σοφίας Φιλντίση η επιτροπή είπε: «μια δροσοσταλιά στον αχυρώνα των λόγων»). Τέλος έγραψε τα κείμενα για το ντοκιμαντέρ της ΕΤ1 «Ελένη Μπούκουρα-Αλταμούρα» (η πρώτη Ελληνίδα ζωγράφος), σε σκηνοθεσία Κλεόνης Φλέσσα.

Η Σοφία Φιλντίση ήταν- κατά την άποψή μου- μια βαθιά κοινωνική συγγραφέας και ο ένας εκ των δύο κορυφαίων διηγηματογράφων μας για παιδιά στα σύγχρονα παιδικά μας γράμματα (ο άλλος είναι ο Σπύρος Τσίρος). Ως συγγραφέας διέθετε πλούσια προσόντα: Υψηλή ποιότητα γραφής, πλούσια λαϊκή γλώσσα, «γερή, δυνατή, άρτια, καλοδουλεμένη», ικανότητα «να απορρίπτει το επουσιώδες και να κρατά το καίριο». Ως άνθρωπος διέθετε σπάνια χαρίσματα: Ανθρωπιά απέραντη, τρυφεράδα, λεβεντιά, γενναιοψυχία, ταπεινότητα, απλότητα, ευγένεια, σεβασμό. Είχε και μια καρδιά, που ήταν δεξαμενή αγάπης για τα παιδιά, την παιδική λογοτεχνία, τους συνανθρώπους, τους παρίες της ζωής, τους φίλους, για τον λαό και τα πάθη του, για την Κύπρο και τον πολυβασανισμένο λαό της.

Η Σοφία Φιλντίση είναι ο πρώτος Έλληνας συγγραφέας που αναφέρθηκε στην Κυπριακή τραγωδία του 1974, γράφοντας τη νουβέλα «Το προσφυγόπουλο» (1978), που είναι μια σπαρακτική κραυγή ενάντια στον πόλεμο, ο οποίος σαν οδοστρωτήρας ισοπεδώνει τον κόσμο των παιδιών. Η Σοφία Φίλντιση ως πνευματικός άνθρωπος είχε έντονη κοινωνική και πολιτιστική παρουσία που εκφραζόταν διαρκώς με τη συμμετοχή της σε όλους τους τομείς (δημοτική σύμβουλος Καλαμάτας, αντιπρόεδρος του ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας, αρθρογράφος εφημερίδων και περιοδικών της Καλαμάτας και της Μεσσηνίας, ιδρυτής και διευθύντρια του ΡΙΣ «Αντιράδιο», οργανώτρια πρωτοβουλιών ανάγνωσης με μαθητές τεχνικών σχολών της Καλαμάτας, μπροστάρισσα σε κοινωνικούς αγώνες).

Παρ’ όλα αυτά, όμως , ο θάνατος της Σοφίας Φίλντιση, ενός τόσο εξέχοντος ανθρώπου των γραμμάτων και των κοινωνικών αγώνων, πέρασε απαρατήρητος από τα ΜΜΕ, γεγονός που «μαρτυρεί το μέγεθος της πνευματικής, πολιτιστικής και πολιτικής κρίσης στην οποία έχει βυθιστεί ο λαός και ο τόπος μας κατά τα τελευταία χρόνια». Βεβαίως τα ΜΜΕ έχουν ένα... ελαφρυντικό, καθότι ασχολούνται με την παρουσία «υψηλών» προσώπων (Κάθριν Ζέτα Τζόουνς και Μάικλ Ντάγκλας) στα δεύτερα γενέθλια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης και με τις περιπέτειες υγείας τους (ως και η «Έχει Γούστο» της ΝΕΤ ασχολήθηκε τη Δευτέρα 20 Ιουνίου!). Ντροπή μας...!

* Ο κ. Μιχάλης Αργυρίδης, είναι δάσκαλος-μελετητής της σύγχρονης λογοτεχνίας για παιδιά.